طرح تعالی مدیریت مدرسه

طرح تعالی مدیریت مدرسه سعی دارد با تکیه بر سند تحول بنیادین و نگاه تعالی بخش , مدرسه محور , مشارکت جو و کیفیت مدار شرایطی را فراهم آورد که موارد ذیل در مدرسه تحقق یابد : 

1-شناسایی عوامل تأثیر گذار بر فرآیند یادگیری در مدرسه

2-اتخاذ رویکرد برنامه محوری در مدارس

3-تعیین اهداف و طراحی برنامه عملیاتی برای مدرسه

4-سنجش مستمر عملکرد مدرسه در اجرای طرح عملیاتی

5-شناسایی راه های بهبود اجرای طرح

   6- ارتقاء کیفیت مدیریت مدرسه و افزایش بهره وری در مدرسه

سند تحول بنیادین مدرسه :

سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با تأیید سند فلسفه تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران مصوبه «سند تحول بنیادین آموزش و پرورش» که مشتمل بر 8 فصل در جلسات متعدد در شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 1390 به تصویب نهایی رسیده است و از آذر ماه سال 1390 لازم الاجرا است.

عرصه تعلیم و تربیت از مهمترین زیر ساخت های تعالی همه جانبه کشور و ابزار جدی برای ارتقای سرمایه انسان شایسته کشور در عرصه های مختلف است. تعلیم و تربیتی که تحقق بخش حیات طیبه , جامعه عدل جهانی و تمدن اسلامی – ایرانی باشد, نیازمند ترسیم نقشه راهی است که در آن نحوه طی مسیر , منابع و امکانات لازم و تقسیم کار در سطح ملی و الزامات در این مسیر به صورت شفاف و دقیق مشخص شده باشد.

در تهیه سند ملی تحول بنیادین آموزش و پرورش , کوشش شده است تا با الهام گیری از اسناد بالادستی و بهره گیری از ارزشهای بنیادین آنها و توجه به اهداف راهبردی نظام جمهوری اسلامی ایران , چشم انداز و اهداف تعلیم و تربیت در افق 1404 هجری شمسی تبیین شود ؛ که در این افق ترسیم گر ایرانی توسعه یافته , با جایگاه اول اقتصادی – علمی و فنآوری در سطح منطقه با هویتی اسلامی – انقلابی و الهام بخش جهان اسلام همراه با تعاملی سازنده و مؤثر در عرصه روابط بین المللی است.

( برگرفته از سند تحول بنیادین آموزش و پرورش – آذر ماه 1390)

برنامه درسی ملی :

تحول بنیادین در آموزش و پرورش , تحولی عمیق و ریشه ای است که به تحول در مفاهیم نظری , روند ها و فرایندها , نقش ها و کارکردها و رویکردها منجر خواهد شد. در تحول بنیادین نوع نگاه به معلم , کتاب , مدرسه , کلاس درس و به ویژه دانش آموزان دگرگون خواهد شد. این نگاه , معلم را در قلّه می بیند و همه شرایط و امکانات را برای الگو پذیری و تأسی دانش آموز به معلم جهت دستیابی به قله های انسانیت , علم و ادب و اخلاق فراهم می آورد. تفکر و تعقل , خلاقیت و نوآوری , بهره مندی از روش های نوین و فنآوری های جدید, ایجاد محیطی بانشاط و شاداب , برپایی مدرسه دوست داشتنی , همه و همه در خدمت تربیت دانش آموزان برای دستیابی به مراتبی از حیات طیبه و قرب الهی می باشد. تحقق این مهم , نیازمند باز مهندسی نیروی انسانی با محوریت استقرار نظام رتبه بنــــــــــدی و نظام جذب و نگه داشت معلمان می باشد ؛ که به لطف الهی در دستور کار قرار دارد.

اینک که سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به مثابه قانون اساسی برای تحولات همه جانبه و دراز مدت به تصویب رسیده و در دستور کار وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته است, باید تمام زیر نظام ها و مؤلفه های خرد و کلان نظام تعلیم و تربیت مورد بازخوانی و باز تولید قرار گیرد.

« برنامه درسی ملی » به عنوان یکی از زیر نظام های اصلی سند تحول بنیادین و به منزله نقشه جامع یادگیری , زمینه ایجاد تحول همه جانبه , گسترده و عمیق در مفاهیم و محتوای آموزشی را فراهم می آورد. رسالت خطیر برنامه درسی ملی فراهم آوردن ساز و کارهای مناسب برای طراحی , تدوین , اجرا و ارزشیابی از برنامه های درسی در سطوح ملی تا محلی می باشد , تا مبتنی بر فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی , مفاهیم آموزشی و تربیتی به صورت نظام مند و ساختار یافته در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گیرد , و محیطی بانشاط و مدرسه ای دوست داشتنی را به تصویر بکشاند.

(برگرفته از سند برنامه درسی ملی )

به امید روزی که تحولی بنیادین در جهت سازندگی و آبادانی ایران اسلامی و بالندگی فرزندان این آب و خاک صورت گیرد

و به امید آنکه تحول بنیادین آغازی برای تحول و پویندگی تمامی جهانیان باشد

تعالی مدیریت مدرسه چیست؟

از آن جا که هر نهاد یا سازمانی برای رشد و بهبود مستمر ، به یک الگو نیازمند است ، آموزش و پرورش نیز به عنوان یک نهاد عظیم و اثر گذار در جامعه از این مهم مستثنی نیست و ضرورت اجرای برنامه ای که بتواند مسیر تعالی مدیریت را تعریف ، تسهیل ، تسریع و دست یافتنی کند چند برابر می شود . بدین منظور برنامه ی (( تعالی مدیریت مدرسه )) با الهام از الگوی تعالی سازمانی به منظور اجرا در سراسر کشور طراحی و تولید گردید . 
مدل تعالی ، نوعی ساختار مدیریتی است که با تکیه بر اصول و مفاهیم اساسی و توجه به معیار های اصلی مدیریت کیفیت جامع و سیستم خود ارزیابی موجبات پیشرفت و بهسازی مدرسه را فراهم می سازد .
برنامه تعالی مدیریت مدرسه آموزش و پرورش را به سمت یک سیستم آموزشی مبتنی بر برنامه و عمل ، پاسخ گویی بیشتر و توجه به نیاز های جامعه سوق خواهد داد . اجرای دقیق خود ارزیابی و ارزیابی بیرونی بر اساس تعاریف و شاخص های تعیین شده ، به مدیریت مدرسه فرصت می دهد با بهره گیری از یک سیستم هوشمند و کار آمد شناسایی و به کارگیری مطلوب منابع و ظرفیت های موجود ، بهبود مستمر و تعالی فرآیند آموزشی تربیتی مدرسه را ممکن سازد. بدین ترتیب تمامی فرآیندهای مدیریت در مسیر تحول قرار گرفته و تفکر بهبود مستمر به عنوان یک اصل و ارزش در مدارس نهادینه می شود .

تعریف برنامه 

برنامه تعالی مدیریت مدرسه سعی دارد با تکیه بر سند تحول بنیادین و نگاهی تعالی بخش ، مدرسه محور ، مشارکت جو و کیفیت مدار ضمن تمرکز بر فرآیندهای مدیریتی شرایطی را فرآهم آورد تا کلیه ی عوامل موثر در مدیریت مدرسه ضمن شناسایی ظرفیت ها و توانایی های داخلی و پیرامونی خود ، با اتخاذ رویکرد برنامه محوری نسبت به تعیین اهداف و طراحی برنامه ی عملیاتی مدرسه اقدام کند و با نگاهی تیزبین و نقاد به صورت مستمر عملکرد مدرسه خود را نسبت به نقشه ی راه یا برنامه ی عملیاتی و هدف های قصد شده بسنجد . 
هم چنین به منظور جلوگیری از هرگونه اتلاف فرصت ، با تشخیص خطاها و شکاف های عملکردی ، راه های بهبود را شناسایی کند و با برنامه ریزی مناسب به اجرای راهکار های بهبود اقدام نماید تا از این طریق کیفیت مدیریت مدرسه را ارتقا بخشیده و افزایش و بهره وری را ممکن سازد .

ضرورت اجرای طرح در مدارس 

سیمای مدرسه در افق چشم انداز 1404 در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش با ویژگی های مترقی آن ، سیاست ها و اولویت های ابلاغی وزیر محترم آموزش و پرورش جناب آقای دکتر فانی مبنی بر ارتقای کیفیت آموزشی و پرورشی مدارس و بهبود مدیریت آموزشگاهی هم چنین ارتقای سطح آگاهی عمومی جامعه و شکل گیری انتظارات جدید والدین نسبت به ماهیت و کارکردهای مدرسه ، ما را از برنامه ریزی برای استقرار مدیریت برنامه محور ، کیفیت مدار و تعالی بخش که در شکل گیری و هویت بخشی به مدارس نقش اساسی ایفا می کند ، ناگزیر می سازد . برنامه تعالی مدیریت مدرسه در راستای پاسخ گویی به این نیاز و ضرورت طراحی شده است . 

اهداف 

1 – زمینه سازی برای دست یابی به استاندارد های آموزشی و مدیریتی در مدارس
2 – زمینه سازی به منظور ارتقای کیفیت آموزشی و پرورشی مدارس
3 – حرکت به سوی نهادینه سازی نگاه تعالی بخش در فرآیندهای مدیریتی 
4 – ایجاد وفاق سازمانی از طریق توسعه ی فرهنگ کارگروهی در مدرسه
5 - ترویج و تقویت سیستم خود ارزیابی در راستای بهبود و تعالی عملکرد مدیریت در مدرسه
6 – افزایش انگیزه ی مدیران و دیگر کارکنان برای بهبود عملکرد
7 - توسعه و تقویت مشارکت کارکنان ، دانش آموزان و اولیا در امر راهبری و مدیرت مدرسه

محور ها و ملاک ها و شاخص های برنامه تعالی مدیریت مدرسه

در تعیین مجموعه ی ملاک ها و شاخص ها برنامه تعالی مدیریت مدرسه و اهداف آن در مدارس مجری برنامه ، سعی شده است ضمن توجه به کارکرد ها و مآموریت های مدرسه ، 10 محور کلیدی شامل : 
1 - تدوین برنامه عمل
2 - توسعه ی توانمندی ها و مشارکت دانش آموزان در اداره ی مدرسه 
3 – توسعه ی مشارکت اولیا و نهاد های اجتماعی در امور مدرسه 
4 - استقرار نظام یاد دهی و یادگیری
5 – توسعه مشارکت دانش آموزان در اداره ی مدرسه 
6 - سلامت – تربیت بدنی – پیشگیری و ایمنی
7 – فعالیت های مکمل – فوق برنامه و پرورشی
8 - برقراری نظام رشد آفرین انگیزشی
9 – مدیریت امور اجرایی و اداری
10 - خلاقیت و نو آوری
مورد تأکید و توجه قرار گیرد . که هر کدام از این اهداف ، در برنامه تعالی مدیریت مدرسه خود به راهبرد های مختلفی تقسیم می گردد ، لذا مدیریت در مدارس تعالی می بایست این اهداف را مد نظر داشته باشد و نیز ارزیابی ها چه در اول کار و چه بعد از انجام کار به صورت خود ارزیابی در ابتدا و با شاخص های ارزیابی در پایان کار از روند اجرای طرح تعالی مدیریت مدرسه بهره بگیرد .

1- تبیین چشم انداز، رسالت و تدوین برنامه عمل:    

مدیران مدارس متعالی(رهبران آموزشی ) مأموریت و دور نمای مدرسه خود را با مشارکت مؤثر و همفکری دیگر کارکنان از طریق استراتژی متمرکز براهداف سند تحول بنیادین و منافع ذینفعان (کارکنان، دانش آموزان، اولیاء) محقق می سازند. این مدارس در تدوین استراتژی از اطلاعات و شواهد موجود در خصوص شرایط فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و.... دانش آموزان و هم چنین گزارشات پیشرفت تحصیلی - تربیتی آنان به عنوان دروندادها به طور گسترده و مناسب استفاده می نمایند و ذینفعان را از ارزش ها، رسالت ها و اهداف مدرسه آگاه می سازند. این رهبران آموزشی دستیابی به اهداف را تسهیل می کنند و درمقاصد خود ثبات دارند و همواره قادر خواهند بود با ترغیب و تشویق کارکنان خود در محیط مدرسه وفاق سازمانی ایجاد نمایند.

2- توسعه ی توانمندی ها و مشارکت نیروی انسانی:    

مدیران مدارس متعالی توان کارکنان خود را در سطوح فردی، تیمی و سازمانی مدیریت کرده و ارتقا می بخشند. آن ها عدالت و برابری را ترویج کرده و کارکنان خود را در امور سازمان مشارکت داده و از این طریق آن ها را توانمند می سازند. در این گونه مدارس، با تعامل مؤثر میان مدیر وکارکنان انگیزه و تعهد سازمانی تقویت شده و کارکنان فعالیت های مدرسه را در مسیر بهبود مستمر و تعالی قرار می دهند.  

3-استقرار نظام یاددهی - یادگیری:    

در مدارس متعالی تلاش می گردد با مشارکت فعال دانش آموزان و بکارگیری روش های تدریس مؤثر و منعطف ، بهره گیری از فناوری های نوین آموزشی و راهبردهای خلاقانه ، آنان را در فراگیری روش های مسئله یابی و حل مسئله ، درک و فهم مفاهیم درسی و شناسایی ارتباط معنایی آن مفاهیم با زندگی و هم چنین کاربرد آموخته ها در زندگی یاری نمایند.  

 4- توسعه مشارکت دانش آموزان در اداره ی مدرسه:    

مدارس متعالی باخلق ظرفیت های جدید از طریق مشارکت دانش آموزان در تدوین و اجرای برنامه های آموزشی و پرورشی، ضمن وسعت بخشی به اندیشه دانش آموزان، بستر های مناسب را برای بروز استعداد ها، تقویت حس مسئولیت پذیری و اعتماد به نفس ، تلفیق اندیشه و عمل و نیز زمینه های اجتماعی شدن و جامعه پذیری آنان را فراهم می نمایند.  

5-محور توسعه ی مشارکت اولیاء و نهادهای اجتماعی در امور مدرسه :  

 مدیران مدارس متعالی به منظور ایجاد زمینه های لازم و ظرفیت سازی مطلوب تلاش می نمایند با مشارکت، هماهنگی و هم فکری میان مربیان ، اولیا و نهادهای اجتماعی زمینه های تربیت و رشد فکری و اخلاقی دانش آموزان را فراهم نمایند.  

6- محور مدیریت امور اجرایی و اداری:    

شناسایی ، بکارگیری بهینه و استفاده ی حداکثری از ظرفیت های بالقوه و بالفعل مدرسه، برقراری نظم و ایجاد محیطی آرام و پویا و انجام امور به صورت کارآ و اثربخش.  

7-محور فعالیت های مکمل و فوق برنامه :  

 مدارس متعالی به منظور غنی سازی برنامه ها و تعمیق یادگیری در دانش آموزان ، فعالیت های مکمل و فوق برنامه را با توجه به نیازها ، استعدادها و علائق دانش آموزان پیش بینی و اجرا نموده تا ضمن ایجاد فرصت هایی برای کسب تجربه دانش آموزان در درون و بیرون مدرسه ، محیط آموزشی را به محیطی پرنشاط و پویا تبدیل نمایند .  

8- محوربرقراری نظام رشد آفرین انگیزشی:    

مدارس متعالی در طراحی نظام یادگیری خویش، چهارچوب هدفمند و برانگیزاننده ی درونی و بیرونی مناسبی را پیش بینی و مستقر می کنند . در این راستا اجزاء و عناصر انسانی ذی نفع اعم از دانش آموزان ، کارکنان و اولیاء ضمن شناسایی هویت سازمانی ، به ارتقاء سطح فکری، علمی و عملی خود می اندیشند و در جهت شکوفایی افزون تر و رقابت همراه با رفاقت، گام های عملی ارزنده ای را بر می دارند. در این نظام، مدرسه با در نظر گرفتن مکانیزم های تشویق و ترغیب درونی و بیرونی رشد انگیزشی ذی نفعان را عالمانه مورد هدف قرار می دهد.  

 فرایند ارزیابی بر اساس چهارچوب معرفی شده:  

 چهارچوب اصلی مجموعه ی حاضر شامل 8 محور وملاک های مورد ارزیابی از فرایند فعالیت های کیفی انجام شده در مدرسه می باشد. با توجه به ضریب اهمیت هریک از ملاکها امتیاز آن تعیین و براساس تعداد بندهای ملاک ها امتیاز نهایی هر محور تعیین شده است . (به طور مثال در محور نمون برگ شماره 1ملاک ها در 7 بند تبیین شده اند و امتیاز نهایی این محور 70 می باشد در صورتی که محور شماره 3 با داشتن تعداد 10 بند ارزیابی دارای 100 امتیازمی باشد). دارای . لازم به ذکر است سقف امتیاز در هر بند 10 امتیاز در نظر گرفته شده است که پس از محاسبه امتیاز دریافتی در هر بند ، درجه ارزشیابی مدرسه در آن ملاک تعین ودر پایان هر محور نیز درجهارزشیابی مدرسه در آن محور تعیین می گردد و پس از اتمام و ارزیابی تمامی محورها و محاسبهی میانگین امتیازات دریافتی از سوی داوران میزان موفقیت و عنوان کسب شده از سوی مدرسه اعلام می گردد.